Counselling Summerschool: praktische én persoonlijke ontwikkeling
Ruim eerst je eigen 'rommel' op
Simpelveld – 'Counsellen vanuit een vergelijkbaar verleden als je cliënt is niet per se een meerwaarde om het vak goed uit te oefenen. Sterker nog, eigen pijn van de counsellor kan die van de cliënt zelfs verhogen. Ervaringsdeskundigheid kan hooguit pas wat opleveren, als de counsellor eerst zijn eigen 'rommel' heeft opgeruimd. Bovendien moet de counsellor er alert op blijven dat zijn of haar eigen ervaringen een blijvende valkuil vormen in de hulpverlening.'
Dit is een van de conclusies die de deelnemers trekken tijdens de eerste Counselling Summerschool in het Limburgse Simpelveld. De Summerschool (incl. masterclass) is georganiseerd door Trudy van Bochove van Probalanza en bedoeld voor zowel counsellors in bedrijf als in opleiding. Rode draad: communicatie. 33 deelnemers doen een weekend lang ervaring op met diverse counsellingmethodieken en leren en passant meer over zichzelf, ter vergroting van hun eigen innerlijke stabiliteit.
Genogram en dramadriehoek
Een van de methodieken waar de deelnemers zich in verdiepen, is het ‘genogram’: een schema waarmee de persoonlijke overtuigingen van ouders en grootouders in kaart worden gebracht. Vaak neemt een kind de overtuigingen van vader of moeder onbewust over tijdens de opvoeding. Bij het invullen van het genogram gaat het dan ook om de vraag: ‘Wiens weggetje bewandel jij?' en 'Hoe behulpzaam of belemmerend zijn de bijbehorende overtuigingen voor jou?' De summerschool deelnemers vullen het genogram voor zichzelf in, wat bij enkelen tot verrassende inzichten leidt.
Ook de dramadriehoek wordt besproken, die bestaat uit de rollen 'redder', 'slachtoffer' en 'aanklager'. De deelnemers leren dat counsellors nogal eens de neiging hebben in de valkuil van de dramadriehoek te stappen. Zij werpen zich op als redder van hun cliënt, omdat ze denken te weten wat deze voelt en nodig heeft. Daarmee bevestigen ze hun cliënt in de rol van slachtoffer en stemmen zij, zonder zich daarvan bewust te zijn, eenzijdig hun gesprekken af op: zichzelf. Cliënten voelen zich niet erkend en wisselen de rol van slachtoffer in voor die van aanklager; ze worden boos op de counsellor. De counsellor op zijn of haar beurt schiet vanuit de reddersrol ook naar de rol van aanklager, verbaasd of boos als hij is omdat de client niet dankbaar is voor de geboden hulp. Drama compleet.
Omdat de dramadriehoek versterkt kan worden door de persoonlijke overtuigingen van de counsellor, is het zaak deze goed te onderzoeken. De deelnemers krijgen dan ook de opdracht om het genogram er weer bij te pakken en hun eigen valkuilen rond de dramadriehoek in groepjes in kaart brengen.
Speelse oefeningen
Naast deze meer conventionele methodieken is er ook ruimte voor speelse oefeningen, zoals het tekenen van het 'eiland van de belevingswereld'. De deelnemers leren samen met hun cliënt een landkaart te tekenen, waarmee ze de route van probleem naar oplossing op een creatieve manier letterlijk in kaart kunnen brengen. De oefening leidt tot fraaie beelden en dichterlijke benamingen als ‘Strand van de vertwijfeling’ en ‘Doorwaadbare plaatsen’ in een rivier, op weg naar het kasteeltje ‘Studie afgerond.’
Ook wordt een oefening gedaan met 'opstellingen', een methodiek om meer inzicht te krijgen in een vraagstuk door het visueel uit te beelden, op te stellen. Dit kan o.a. gedaan worden met poppen, maar ook met mensen die de betrokkenen representeren. “Om ruis op de lijn te voorkomen is het wat mij betreft cruciaal dat de persoon die opgesteld wordt geen weet heeft van de vraag die de opsteller heeft”, stelt counsellor en begeleider Trudy van Bochove. De oefening leidt tot ontroerende taferelen en voor een aantal verraste deelnemers inderdaad tot een antwoord op hun niet-uitgesproken vraag.
Opruimen
De oefeningen blijken een goede voedingsbodem te hebben gelegd voor een debat over de stelling: ‘Ervaringsdeskundigheid: competentie of valkuil?’ Eén steeds terugkerend inzicht: ervaringsdeskundigheid is niet per se een meerwaarde voor vakbekwaam counsellorschap. Er zijn juist veel valkuilen, zoals ‘leedconcurrentie’ en 'compassiemoeheid'. Een ander gevaar: de persoonlijke ervaringen van de counsellor worden een-op-een geprojecteerd op de cliënt, terwijl die hele andere gevoelens bij de gebeurtenis kan hebben. Ervaringsdeskundigheid expliciet inzetten als ‘unique selling point’ -zoals vaak op websites te lezen is- kan bovendien leiden tot de beruchte dramadriehoek. Misschien zelfs een bermudadriehoek waarin de cliënt gekwetst verdwijnt en nooit meer terugkomt, boos of verdrietig als hij of zij is op de counsellor, die zich door gebrekkig zelfinzicht van geen kwaad bewust is.
Wijze lessen
De oefeningen en gesprekken in het weekend zijn duidelijk niet alleen van belang voor de cliënten van de deelnemers, maar ook zeer verrijkend voor henzelf. Ook counsellors, of misschien juist zij, moeten hun ‘levenshuiswerk’ blijven doen; een opgeruimd hoofd counselt immers netjes. Met deze wijze lessen en een schat aan nieuwe methodieken keren de deelnemers na twee intensieve dagen tevreden huiswaarts.
Peter le Nobel en Annemarie de Groot
deelnemers Counseling Summerschool 2011